„Razem otwórzmy dialog o zdrowiu psychicznym” – program spotkań informacyjno – edukacyjnych dla społeczności.”
Realizowany był w terminie 15.07-31.12.2024 r., w ramach programu „Działaj Lokalnie” będącym przedsięwzięciem Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności (PAFW), realizowanym przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce (ARFP) a w Sandomierzu organizowanym przez Ośrodek Promowania i Wspierania Przedsiębiorczości.
Głównym celem projektu było zainicjowanie w społeczności powiatów sandomierskiego i opatowskiego dialogu o zdrowiu psychicznym oraz rozwoju sieci wsparcia społecznego.
Wobec trudności z uzyskaniem uwagi na nasz projekt większości ze wskazanych we wniosku samorządów (brak oczekiwanej frekwencji na pierwszym spotkaniu skierowanym do Władz Samorządowych), dalsze spotkania skierowaliśmy wprost na inicjatywę budowania sieci wsparcia społecznego – angażując do współpracy konkretne instytucje pomocowe. Zmienił się zatem nieco charakter tych spotkań.
Przeprowadzono 6 spotkań edukacyjno-informacyjnych, których uczestnikami byli: przedstawiciele Władz Samorządowych, pracownicy instytucji pomocowych: OPS, ŚDS, PCPR, pedagodzy i rodziny z doświadczeniem kryzysu psychicznego. Spotkania zorganizowano w Sandomierzu, Baćkowicach, Opatowie, Ożarowie i Dwikozach. Prelegenci zapoznali uczestników z ideą Otwartego Dialogu, jako metody stosowanej z powodzeniem w Skandynawii w postaci podejścia terapeutycznego oraz skutecznej zmiany społecznej w podejściu do osób w kryzysie psychicznym. Rozmawiano o trudnościach, jakie muszą pokonać osoby zdrowiejące aby powrócić do aktywności społecznej i zawodowej. Poruszany był również temat potrzeb rodzin z doświadczeniem kryzysu psychicznego. Na spotkaniach wysłuchane były różne grupy zawodowe i społeczne, zadbano, aby każdy problem i głos był usłyszany. Inicjowana była też współpraca miedzyinstytucjonalna, padły konkretne propozycje nawiązania współpracy i pomysły rozwiązań dla problemów w istniejących normach prawnych.
Czym jest metoda Otwartego Dialogu?
Open Dialogue Approach – to podejście terapeutyczne, opracowane przez prof. Jaakko Seikulę i dr Bigitte Alakare w celu poprawienia jakości terapii psychoz. Głównymi założeniami i jednocześnie innowacjami tego podejścia są:
- uruchomienie potencjału pacjenta i jego najbliższego otoczenia w miejsce narzucania kierunku zmian przez eksperta,
- dopasowanie formy terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta – w przeciwwadze do narzucania sposobu terapeutycznego (dopasowanie pacjenta do terapii),
- włączenie sieci wsparcia (rodziny, ludzi z bliskiego otoczenia) w proces terapeutyczny. Rodziny z doświadczeniem kryzysu psychicznego dostają możliwość czynnego wspierania swojego bliskiego w kryzysie podczas procesu zdrowienia.
Zastosowanie podejścia ODA odniosła w Skandynawii ogromne sukcesy. Skuteczność ta najbardziej jest widoczna w zestawieniu raportów skandynawskich (84% osób po psychozie powraca do aktywności społecznej i zawodowej) a polskim raportem EZOP II, gdzie tylko do 20% osób ponownie podejmuje próbę powrotu do aktywności zawodowej (nauki, pracy), z różnym skutkiem.
Istnieją też poważne przesłanki, wskazujące na fakt, iż włączenie rodziny w proces terapeutyczny osoby w kryzysie przynosi nieopisane korzyści w przerwaniu procesu generowania kolejnych kryzysów (kryzysów, uzależnień, zubożenia, wykluczenia). Podobnie fakt, że podejście to testowano głównie przy leczeniu psychoz (schizofrenii), nie wyklucza możliwości zastosowania w pomocy osobom z depresją, zaburzeniami lękowymi czy w terapii uzależnień.
Długoletnie utrzymywanie się krajów skandynawskich w czołówce najszczęśliwszych krajów (World Happiness Report przygotowywany na zlecenie ONZ), świadczy najlepiej o istotnym czynniku, jakim jest dbanie o dobrostan psychiczny w społeczeństwie. Można tu zaznaczyć, że od czasu pilotażowego działania CZP (6 lat), Polska awansowała w tym rankingu o 4 pkt.
Co się dzieje w naszym regionie?
Sandomierskie Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Zdrowia Psychicznego „Nadzieja” jest od 2023 r., aktywnym orędownikiem Otwartego Dialogu nie tylko jako podejścia w terapii ale też jako drogi do polepszenia relacji społecznych i zacieśnienia współpracy międzyinstytucjonalnej.
Również projekt zrealizowany w ramach programu „Działaj Lokalnie” służył zainicjowaniu rozwoju sieci wsparcia społecznego w regionie jako komplementarnej ciągłości terapeutycznej dla opieki medycznej. Poprzez zaplanowane spotkania wzbudzono zainteresowanie instytucji pomocowych ściślejszą współpracą z sandomierskim Centrum Zdrowia Psychicznego, holistyczną, interdyscyplinarną opieką nad osobami w kryzysie (obejmującą również problemy socjalne i prawne osób w kryzysie psychicznym i ich rodzin), która w krajach skandynawskich przynosi bardzo dobre rezultaty i jest spójna z zapisami Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego w Polsce.
Aby sieć była w pełni skuteczna, prócz zaangażowania instytucji, potrzebna jest także edukacja i informacja społeczności o zmianach, jakie zachodzą w sposobie myślenia o zaburzeniach psychicznych i w systemie ochrony zdrowia psychicznego.
W naszej społeczności pokutują stereotypy i mylne przekonania na temat osób w kryzysie psychicznym jak i samej opieki psychiatrycznej czy psychologicznej. Tak niesprawiedliwe przekonania powodują marginalizację osób w kryzysie a także blokują skuteczną profilaktykę zachorowań. Osoby np. z początkowymi objawami depresji czy wypalenia nie zwrócą się po pomoc do specjalisty z obawy o kłopoty w pracy czy plotki w sąsiedztwie. W efekcie w miejsce drobnej porady czy krótkotrwałego leczenia dochodzi do poważnych zaburzeń, popadania w uzależnienia a nawet do tragedii rodzinnych. Z drugiej strony, osoby w zaawansowanym procesie zdrowienia, które chciałyby wrócić do pracy zawodowej, obawiają się tego z uwagi na stygmatyzację i wycofują się z życia społecznego. Jest też wiele osób w odległych od Sandomierza gminach, które czują potrzebę uczestniczenia w spotkaniach grupy wsparcia a uniemożliwia im to odległość (problemy z komunikacją). Stowarzyszenie „Nadzieja” zachęca do tworzenia małych, lokalnych grup wsparcia dla rodzin z doświadczeniem kryzysu psychicznego. Spotkania takie są nie tylko okazją nie tylko do podzielenia się własnym problemem ale też wysłuchania historii osób, które są już dalej na drodze do zdrowienia, skorzystania z ich doświadczeń. Spotkania pozwalają zdystansować się do swojego problemu, wzmocnić własną psychikę i nabrać sił do konsekwentnej drogi ku zdrowiu.
Zachęcamy wszystkich, abyśmy byli dla siebie życzliwsi, bardziej wyrozumiali i uważni na potrzeby swoje oraz ludzi wokół nas.
Ważne telefony:
798 913 661 – Punkt Zgłoszeniowo – Koordynacyjny CZP Sandomierz
15 86 70 495 – Punkt Zgłoszeniowo – Koordynacyjny CZP Opatów
502 714 790; 785 644 338 – telefon interwencyjny Sandomierskiego Stowarzyszenia Rodzin i Przyjaciół Zdrowia Psychicznego „Nadzieja”
116 111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży
116 123 – Ogólnopolska Poradnia Telefoniczna dla Osób Przeżywających Kryzys Emocjonalny
Szkolenie wprowadzające do współpracy interdyscyplinarnej w zakresie budowania sieci wsparcia społecznego
„Rozwój sieci wsparcia społecznego w sytuacji kryzysu psychicznego w podejściu Otwartego Dialogu”
Szkolenia mają formułę stacjonarną i przewidziane są dla grupy do 20 osób.
Zapraszamy do udziału pracowników zawodów oscylujących wokół pomocy osobom w kryzysie psychicznym:
lekarzy psychiatrów, lekarzy rodzinnych, psychologów, psychologów klinicznych, psychoterapeutów, terapeutów środowiskowych, pedagogów, pielęgniarki, pracowników socjalnych, asystentów rodziny, kuratorów społecznych, pracowników straży miejskiej, policji, doradców zawodowych oraz rodziny borykające się z problemami kryzysu psychicznego lub uzależnienia.
Szkolenie obejmuje następujące zagadnienia:
- metoda OD czym jest? skuteczność korzyści komplementarność z Narodowym Programem Ochrony Zdrowia Psychicznego
- choroba psychiczna – dysfunkcja środowiska i potrzeba wsparcia społecznego stygmatyzacja i marginalizacja – wyparcie społeczne
- nowe możliwości i narzędzia pracy grupy dialogowe sposób na poczucie wstydu (stygmatyzację), wykluczenie sposób na przymus leczenia, degradację stosunków w rodzinie, problemy ze służbami nowe narzędzie do pracy z osobami uzależnionymi (podwójna diagnoza) oraz przemocowymi
przełożenie na dotychczasowe metody pracy - zasady współpracy międzyinstytucjonalnej budowanie sieci wsparcia społecznego współpraca interdyscyplinarna zacieśnienie kompetencji wymiana doświadczeń, wspólne poszukiwanie rozwiazań
Szkolenie omawia sposób działania skandynawskiego modelu ochrony zdrowia psychicznego i pozwala znaleźć przełożenie na polskie realia ekonomiczne i ustawodawcze, uwzględniając specyfikę potrzeb regionalnych. Szkolenie służy wypracowaniu zasad i wytyczeniu celów w budowaniu trwałej sieci wsparcia społecznego, która obejmie pomocą osobę w kryzysie w bardziej holistyczny a de facto efektywniejszy sposób.
Spotkanie integrujące odbyło się 17.09.2024 r. w CZP w Sandomierzu
Po wstępnych ustaleniach ze Starostami powiatów sandomierskiego i opatowskiego oraz
z Dyrekcją Szpitala Ducha Świętego w Sandomierzu, termin spotkania wyznaczono na 17 września 2024 roku. Oczywistym wyborem miejsca było Centrum Zdrowia Psychicznego w Sandomierzu, gdyż celem spotkania było zapoznanie włodarzy ze zmianami zachodzącymi w opiece psychiatrycznej
i przekonanie ich do konieczności budowania sieci wsparcia społecznego w regionie jako naturalnej kontynuacji terapii psychospołecznej. Na spotkanie, oprócz Dyrekcji Szpitala i pracowników Centrum Zdrowia Psychicznego, zaproszeni zostali Starostowie i przedstawiciele władz wszystkich 17 gmin powiatów sandomierskiego i opatowskiego oraz Kierowniczki Ośrodków Pomocy Społecznej
i Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie. Łącznie z przedstawicielami Sandomierskiego Stowarzyszenia Rodzin i Przyjaciół Zdrowia Psychicznego – 50 osób. Niestety, z przyczyn niezaleznych od Organizatora, opisanych poniżej, w wydarzeniu uczestniczyło 26 osób, ponadto obecni byli również przedstawiciele radia Leliwa i serwisu informacyjnego „Echo Dnia”.
Spotkanie rozpoczęło się, zgodnie z planem o godzinie 11:00 powitaniem przybyłych gości przez Dyrektora Szpitala, dra n. med. Marka Tombarkiewicza. Pan Dyrektor podkreślił w swej wypowiedzi rangę starań pracowników CZP o jak najefektywniejszą pomoc osobom w kryzysie psychicznym. Następnie Kierowniczka CZP, lek. psychiatrii Renata Mirowska-Masternak zapoznała zgromadzonych ze zmianami, jakie za pośrednictwem programu pilotażowego Centrów Zdrowia Psychicznego udało się wprowadzić w standardy opieki psychiatrycznej w Sandomierzu. Mówiła także o kondycji psychicznej mieszkańców powiatów sandomierskiego i opatowskiego na podstawie statystyk wynikających z pracy sandomierskiego CZP. Ordynator Oddziału Dziennego CZP, lek. psychiatrii Grzegorz Bosak przedstawił zalety nowoczesnej psychiatrii jako dającej personelowi więcej swobody
w kontaktach z pacjentem oraz podnoszącej jakość terapeutyczną a zatem efektywność tejże terapii. Podkreślił ważność przestrzeni między terapeutą a pacjentem, pozwalającej na poznanie istoty problemu, co wymaga innej formy finansowania psychiatrii niż przyjęte przez NFZ wskaźniki ilościowe. Głosem aprobaty dla dotychczasowych starań pracowników CZP oraz ich przyszłościowych planów było wystąpienie Wicestarościny, Grażyny Szklarskiej. Zaznaczyła, że Zarząd Powiatu Sandomierskiego od dawna jest pod wrażeniem zmian jakie sandomierscy psychiatrzy wprowadzają
w jakość opieki nad zdrowiem psychicznym społeczności. Przyznała, że potrzeby pomocy CZP wciąż rosną i słusznym jest wesprzeć starania lekarzy w szukaniu sposobu na ich zaspokojenie. Następne wystąpienia członkiń Stowarzyszenia „Nadzieja” – Prezeski Władysławy Janczury i koordynatorki – Agnieszki Zając – Więckowskiej, podkreślały potrzeby całej rodziny zaangażowanej w problem, nie tylko pacjenta w kryzysie. Wypowiedzi podkreślały konieczność współpracy międzyinstytucjonalnej
w budowaniu sieci wsparcia społecznego jako czynnika komplementującego terapię i rehabilitację psychiatryczną oraz wspierającego rodziny w całej złożonej problematyce procesu zdrowienia. Wszyscy mówcy podkreślali istotną rolę skandynawskiej metody Otwartego Dialogu jako przydatnego narzędzia do uzyskania zadowalającej jakości i osiągnięcia celów reintegracyjnych osób po przebytych kryzysach psychicznych.
Po prelekcjach był czas na luźną rozmowę przy kawie i poczęstunku przygotowanym przez członkinie Stowarzyszenia „Nadzieja”. Lekarze i rodziny z doświadczeniem kryzysu psychicznego opowiadali o trudnościach z jakimi się spotykają i o potrzebie wsparcia nadchodzących zmian. Przybliżony też został zawód Asystenta Zdrowienia i jego ranga w kontakcie z osobami w kryzysie. Każdy ze słuchaczy przyznał, że jest to istotne wyzwanie dla kazdej gminy, jednak nie zapadły żadne wiążące decyzje.
Ponieważ 17 września MON i MSWiA zwołało w trybie pilnym telekonferencję z Samorządami terenów zagrożonych powodzią, frekwencja na zorganizowanym przez nas spotkaniu nie dopisała. Zaledwie cztery gminy wystawiły delegaturę w zastępstwie Włodarzy. Były to gminy: Sandomierz, Opatów, Dwikozy i Koprzywnica. Niestety rola rekrutacyjna spotkania nie przyniosła zamierzonych efektów, gdyż delegaci nie byli władni podjąć decyzji w imieniu władz gminnych. Z tego powodu zaplanowane w projekcie spotkania w gminach ustalane będą z Kierowniczkami Ośrodków Pomocy Społecznej.
Spotkania edukacyjno-informacyjne w gminach
25.10.2024 spotkaliśmy się w sali Biblioteki Gminnej z przedstawicielami OPS, SP 202, Zespołu Szkół Publicznych i Władz Gminy. Łącznie w spotkaniu uczestniczyło 11 osób. Gmina Baćkowice jest bardzo zaangażowana w działania poprawiające sytuację osób w kryzysie psychicznym. Wszyscy uczestnicy byli zaangażowani w przeprowadzane ćwiczenia i zainteresowani pracą w ramach sieci wsparcia społecznego.
25.10.2024 spotkaliśmy się w sali OPS w Opatowie. W spotkaniu wzięli udział pracownicy socjalni OPS-u, łącznie 8 osób. Rozmawialiśmy głównie o możliwościach wykorzystania Otwartego Dialogu w pracy z klientami OPS-u oraz o korzyściach jakie może przynieść współpraca międzyinstytucjonalna w ramach sieci wsparcia społecznego. Ponieważ spotkanie opierało się na omówieniu zadań i możliwości jednej grupy zawodowej, mięliśmy więcej przestrzeni do wysłuchania problemów z jakimi mierzą się pracownicy socjalni w terenie: problemy z agresywnymi zachowaniami, zamykaniem pracowników w pomieszczeniach i atakami słownymi. Dodatkowym obciążeniem dla pracowników socjalnych jest nacisk służb (np. policji) na jak najszybsze załatwienie i zakończenie sprawy. Rodzi to problemy z osobami mającymi trudność z zaufaniem i wymagającymi poświęcenia czasu aby móc skutecznie im pomóc.
28.10.2024 spotkaliśmy się w Ożarowie w sali ŚDS. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele OPS, ŚDS oraz rodziny i opiekunowie osób w kryzysie psychicznym, łącznie 18 osób. Wszyscy uczestnicy byli zainteresowani metodą OD, zaangażowani w ćwiczenia i rozmowę. Wysłuchaliśmy potrzeb. Poruszony został problem nadaktywności seksualnej podopiecznych i brak specjalisty seksuologa. Rodziny entuzjastycznie zareagowały na możliwość utworzenia grupy wsparcia w Ozarowie. Pani Kierownik OPS postanowiła wspomóc to działanie.
31.10.2024 zaplanowane było spotkanie w Sandomierzu. Niestety, żadna z zaproszonych instytucji nie delegowała swoich pracowników. Urzad Miasta powtórnie użyczył nam sali 15.11.2024 r., i spotkanie finalnie odbyło się z przedstawicielkami PCPR, łącznie 4 osoby. Uczestniczki były zaangażowane zarówno w zapoznanie się z metodą OD jak też ideę budowania sieci wsparcia społecznego oraz szukanie rozwiązań systemowych. Konkluzją było stwierdzenie, że jedyną przeszkodą jest brak czasu przeznaczonego na obsługę klienta.
12.12.2024 odbyło się spotkanie w OPS w Dwikozach. Uczestniczyło łącznie 12 osób. Ponieważ OPS Dwikozy czynnie wspiera wdrażanie podejścia Otwartego Dialogu w naszym regionie, nie było potrzeby zapoznawać pracowników z założeniami podejścia. Rozmawialiśmy głownie o rozwiązaniach społeczno – prawnych dotyczących umacniania sieci wsparcia społecznego i współpracy międzyinstytucjonalnej.
